"Atatürk dönemi ile 2'nci Dünya Savaşı yıllarının da gereğince incelenebilmesi, cumhurbaşkanlığı arşivi ile Dışişleri Bakanlığı gizli dosyalarının (çift aylı kırmızı damgalı) yasaklardan kurtarılıp araştırmacılara açılmasına bağlıdır. Amerikan, İngiliz, Alman ve Fransız belgeleri üzerindeki yasaklar çoktan kalktı; bizde, yasak olmayan yazışma ve tutanakları incelemek bile olanaksızdır. Yakın tarihi inceleyemezsek, bugünü nasıl anlayacağız?!"

Uğur Mumcu

Atatürk'e düzenlenmek istenen suikast, gizlerini yer yer hâlâ koruyan, cumhuriyetin ilk yıllarının önemli olaylarından biridir. Olayın sanıkları arasında avamdan bazı kimseler, benzer her olayda olduğu gibi yine vardır. Ama Kazım Karabekir gibi Ali Fuat Cebesoy gibi Atatürk'ün yakın silah arkadaşı, Kurtuluş Savaşı kahramanı olarak bilinen insanlar da vardır. Atatürk'ün sert tutumu, İsmet Paşanın yumuşatıcı tavrı, Kazım Karabekir Paşanın, böyle bir suçlamadan duyduğu büyük üzüntü ve düş kırıklığı dikkat çeker.

Aslında elbete işin içine siyaset de girmiştir. İşin içine ünlü Paşaların da sokulmasının başka anlamı yoktur. Atatürk ile bu Paşaların arasını açmak isteyenlerin çabalarına, Atatürk'ün duyguları da eklenebilir. Büyük devrimlerden, büyük savaşlardan sonra, hareketin önde gelenleri arasında bu tür saflaşmalar, çatışmalar daima görülür. Ama Uğur Mumcu'nun dediği gibi, geçmişi, hele yakın geçmişi bilmeden bugünü değerlendirmeye, anlamaya olanak yoktur.